Wywoływanie głosek z szeregu syczącego

Do głosek syczących zaliczamy: s, z, c, dz.
Prawidłowa artykulacja tych głosek powinna pojawić się u dziecka między 3. a 4. rokiem życia.

1. Przygotowanie narządów artykulacyjnych

Rozgrzewka buzi i języka to podstawa!
👉 syczenie jak wąż 

👉 uwrażliwianie czubka języka: ocieranie języka o dolne zęby

👉 przeciskanie języka przez zęby 

👉 delikatne nagryzywanie czubka języka 

👉 naprzemienne uśmiechanie się i wysyłanie buziaków 

2. Wywoływanie dźwięku w izolacji

Krok po kroku:

  • Pokaż dziecku zdjęcie przedstawiające układ ust przy wymawianiu głosek syczących.

  • Zademonstruj, jak samodzielnie je mówisz.

Instrukcja artykulacyjna:

  • Połóż język za dolnymi zębami, tworząc rynienkę (jak przy delikatnym dmuchaniu).

  • Wargi rozchylone – dziecko powinno mieć lekki uśmiech.

Poproś dziecko, aby powtórzyło za Tobą.

Gdy pojawiają się trudności:

  • Zacznij od ćwiczeń oddechowych z elementem dmuchania.

  • Warto także ćwiczyć naprzemienne mówienie głosek [u] i [i] – to pomaga ułożyć odpowiednio wargi i język.

3. Łączenie głosek z samogłoskami

Kiedy dziecko opanuje głoskę w izolacji, łączymy ją z samogłoskami.

Nagłos (na początku):
sa, so, su, se, sy
za, zo, zu, ze, zy
ca, co, cu, ce, cy
dza, dzo, dzu, dze, dzy

Śródgłos (w środku):
asa, oso, usu, ese, ysy
aza, ozo, uzu, eze, yzy
aca, oco, ucu, ece, ycy
adza, odzo, udzu, edze, ydzy

Wygłos (na końcu):
as, os, us, es, ys
ac, oc, uc, ec, yc
adz, odz, udz, edz, ydz

4. Ćwiczenia głosek w wyrazach

Dobieraj wyrazy z daną głoską w różnych pozycjach.

Głoska Początek Środek Koniec
s sok kasa kos
z znak gazeta –
c cel plecy pajac
dz dzwon rydze jedz

5. Ćwiczenia głosek w zdaniach

  • S: Blisko kiosku jest postój taksówek.

  • Z: W ozdobnym wazonie były niezapominajki.

  • C: Na kocyku pod kwitnącą akacją był cętkowany kocur.

  • DZ: Dzwonnik dzwoni po jedzeniu.

6. Opowiadanie na podstawie obrazków

Głoska [s]

Techniki pomocnicze:

  • Poproś dziecko, by długo mówiło [e], zbliżając zęby – z tego może naturalnie wyjść [s].

  • Można też połączyć dźwięki: [d] + [w], cofając kąciki ust i zbliżając zęby.

  • Albo poproś dziecko, by długo mówiło [t] – jej przedłużenie może przejść w [c], a następnie w [s].

Jeśli dziecko początkowo wymawia [c], można ją utrwalać (nagłos, śródgłos, wygłos, wyrazy, zdania), a potem przejść do głoski [s].

Głoska [z]

  • Ustawienie języka, warg i zębów takie samo jak przy głosce [s],

  • Różnica: głoska [z] jest dźwięczna – przy jej mówieniu czuć wibrację.

Dla dzieci z mową bezdźwięczną:

  • Połóż dłoń dziecka na szyi lub policzku i porównuj dźwięki [s] – [z].

  • Poproś, by dziecko mówiło syyyy, a następnie:
    szyyy → szzyyy → azzza, azzzo, azzze → aż do skróconego aza, azo, aze.

Głoska [c]

  • Ułożenie narządów mowy takie jak przy innych głoskach syczących,

  • Głoska bezdźwięczna, krótka i dwuetapowa.

Podczas jej wymawiania:

  • Najpierw następuje zwarcie czubka języka z górnymi zębami i dziąsłami,

  • Potem dźwięk przechodzi przez szczelinę.

Można ją wywołać przez wydłużoną wymowę głoski [t].

Głoska [dz]

  • Ułożenie języka, warg i zębów identyczne jak przy głosce [c],

  • Różnica: głoska [dz] jest dźwięczna – odczuwalna wibracja w szyi.

Sposoby wywołania:

  • Podczas mówienia [d], odciągnij palcami kąciki ust do tyłu.

  • Poproś dziecko, by szybko powtarzało [d] – [z].

Opracowano na podstawie książki:
I. Michalak-Widera, „Miłe uszom dźwięki”